حسابداری مالی، اصول، فرآیندها و اهمیت آن برای کسب و کارها
-
سرپرست تولید محتوا:
علی طالب زاده
حسابداری مالی چیست؟
حسابداری مالی شامل تهیه و ارائه گزارش‌های مالی است که وضعیت، عملکرد و انعطاف‌پذیری مالی یک فعالیت اقتصادی (شرکت یا کسب و کار) را به‌طور شفاف نشان می‌دهند. این گزارش‌ها شامل ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت جریان وجوه نقد و سایر صورت‌های مالی اساسی به همراه یادداشت‌های توضیحی هستند و به استفادهکنندگان خارجی نظیر سهامداران (Stockholders)، سرمایه‌گذاران (Investors)، مقامات دولتی (Government) و وام‌دهندگان (Creditors) کمک می‌کنند تا تصمیمات بهتری درباره شرکت یا کسب و کار بگیرند. گزارش‌دهی مالی براساس استانداردهای حسابداری نظیر IFRS (استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی) و یا استانداردهای پذیرفته شده در ایالات متحده آمریکا GAAP (اصول عمومی پذیرفته شده حسابداری) انجام می‌شود.
در این مقاله به بررسی اصول حسابداری مالی، وظایف حسابدار مالی، بازار کار و اهمیت این حرفه می‌پردازیم.
حسابداری مالی، بازار کار و آینده شغلی آن
حسابداری مالی با رشد کسب و کارها و نیاز روزافزون به شفافیت مالی، از یک بازار کار پرتقاضا برخوردار است. از بانک‌ها گرفته تا شرکت‌های سهامی و چندملیتی، همگی به حسابداران مالی نیاز دارند تا داده‌های مالی خود را به‌درستی مدیریت و گزارش کنند. علاوه بر این، حسابداران مالی با پیشرفت‌های تکنولوژیکی و تسلط بر نرم‌افزارهای حسابداری می‌توانند فرصت‌های شغلی بهتری داشته باشند.
حسابدار مالی، وظایف و مسئولیت‌ها
وظایف حسابدار مالی شامل تهیه صورت‌های مالی، حسابرسی داخلی، مدیریت دارایی‌ها و بدهی‌ها و هم‌چنین تحلیل عملکرد مالی شرکت یا کسب و کار است. حسابدار مالی باید اطمینان حاصل کند که تمامی داده‌ها به‌درستی و به موقع گزارش شده و مطابق با اصول مالی و استانداردهای حسابداری باشند. ضمناً حسابدار مالی مسئولیت همکاری با تیم‌های مدیریتی برای ارائه تحلیل‌های مالی دقیق را نیز بر عهده دارد.
در جدول زیر، مهم‌ترین وظایف و مسئولیت‌های حسابدار مالی ارائه شده است:
حسابداری مالی، اهمیت و ضرورت‌ها
حسابداری مالی نقش کلیدی در شفافیت مالی کسب‌وکار دارد. اطلاعات دقیق و به‌موقع در مورد وضعیت مالی شرکت به سرمایه‌گذاران و مدیران امکان می‌دهد تا تصمیمات استراتژیک بهتری بگیرند. هم‌چنین، حسابداری مالی ابزار اصلی برای تطابق با قوانین مالیاتی و نظارتی است.
حسابداری مالی در کنار حسابداری مالیاتی و حسابداری مدیریت، سه خدمت اصلی است که حسابداران ارائه می‌دهند. این نوع حسابداری، یکی از حیاتی‌ترین بخش‌های هر کسب و کار است و به ثبت، گزارش‌دهی و تحلیل تراکنش‌ها، رویدادها و فعالیت‌های مالی یک واحد تجاری می‌پردازد. این فرآیند به کسب و کارها کمک می‌کند تا اطلاعات مالی خود را به‌طور دقیق به ذینفعان خارجی ارائه دهند.
حسابداری مالی، مزایا و محدودیت‌ها
مهم‌ترین مزایای حسابداری مالی شفافیت مالی، بهبود تصمیم‌گیری‌های مدیریتی و افزایش اعتماد بین سرمایه‌گذاران و مدیران کسب و کار هستند. اما این نوع حسابداری با محدودیت‌هایی نیز مواجه است؛ برای مثال می‌توان به تمرکز بیش از حد حسابداری مالی بر داده‌های مالی و نادیده گرفتن عوامل غیرمالی مانند رضایت کارکنان یا مشتریان اشاره کرد. ضمن اینکه پیچیدگی و دشواری برخی از استانداردهای حسابداری مالی برای استفادهکنندگان اطلاعات مالی، محدودیت مهم دیگر این نوع حسابداری است.
ناگفته نماند که چارچوب‌ها و استانداردهای مشخصی که در حسابداری مالی وجود دارد، گرچه موجب یکنواختی گزارشات مالی کسب و کارهای مختلف و افزایش قابلیت مقایسه آن‌ها می‌شود، اما در بسیاری از مسائل، محدودیت‌ها و موانعی را برای حسابداران مالی در تهیه گزارشات مربوط‌تر و تصمیم‌ساز برای استفادهکنندگان اطلاعات مالی، بوجود می‌آورد.
آموزش حسابداری مالی
آموزش حسابداری مالی شامل یادگیری مفاهیم پایه مانند اصول حسابداری، استانداردهای گزارش‌دهی و استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری است. بسیاری از دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی، دوره‌های تخصصی در این حوزه ارائه می‌دهند و داشتن مدرک‌هایی نظیر CPA یا ACCA می‌تواند فرصت‌های شغلی بیشتری را برای فارغ‌التحصیلان و اهالی این حرفه فراهم کند.
اهداف حسابداری مالی
هدف اصلی حسابداری مالی تهیه اطلاعات صحیح، دقیق، قابل اتکا و مربوط برای استفادهکنندگان خارجی شرکت یا کسب و کار است. این اطلاعات به سرمایه‌گذاران، مدیران و سایر ذینفعان کمک می‌کند تا درک بهتری از عملکرد مالی شرکت و وضعیت اقتصادی آن داشته باشند و در نتیجه تصمیمات بهتری بگیرند. به عبارت بهتر، اصلی‌ترین هدف حسابداری مالی، تصمیم‌سازی بهره‌برداران خارج از کسب و کار از طریق فراهم کردن اطلاعات مالی شفاف و دقیق است.
فراموش نکنید که حسابداری مالی، از اهداف فرعی و بااهمیت دیگری نظیر مستندسازی مدون اسناد و سوابق عملیاتی کسب و کار، مدیریت بهینه و ساختاریافته نقدینگی کسب و کار، حفظ و افزایش رضایت منابع انسانی از طریق تنظیم و بهینه‌سازی نظام حقوق و دستمزد، افزایش اثربخشی و کارآیی مدیریت دارایی‌ها، موجودی کالا و اموال متعلق به کسب و کار و نظایر این‌ها، برخوردار است. در جدول زیر مهم‌ترین اهداف حسابداری مالی ارائه شده است:
معرفی انواع صورت های مالی
صورت‌های مالی ابزار اصلی حسابداری مالی هستند.
بر طبق استاندارد حسابداری ایران، اجزای تشکیل‌دهنده‌ی مجموعه کامل صورت‌های مالی، عبارتند از:
۱- صورت‌وضعیت مالی به تاریخ پایان دوره مالی
۲- صورت سود و زیان برای دوره مالی
۳- صورت سود و زیان جامع برای دوره مالی
۴- صورت تغییرات در حقوق مالکانه برای دوره مالی
۵- صورت جریان وجوه نقد برای دوره مالی
۶- یادداشت‌های توضیحی، شامل اهم رویه‌های حسابداری و سایر اطلاعات توضیحی
۷- اطلاعات مقایسه‌ای دوره مالی قبل
۸- صورت‌وضعیت مالی به تاریخ ابتدای دوره مالی قبل.
نرم‌افزارهای حسابداری مالی
نرم‌افزارهای مالی، به حسابداران مالی کمک می‌کند تا فرآیندهای عملیاتی را به‌طور خودکار و دقیق‌تر انجام دهند. این نرم‌افزارها علاوه بر کاهش خطاهای انسانی، باعث صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌ها نیز می‌شوند و به کسب‌وکارها امکان مدیریت بهتر منابع مالی را می‌دهند.
از جمله معروف‌ترین نرم‌افزارهای غیرایرانی می‌توان به «QuickBooks» و «SAP» اشاره کرد. نرم‌افزارهای حسابداری هلو، سپیدار و راهکاران نیز از جمله معروف‌ترین نرم‌افزارهای حسابداری ایرانی هستند.
تفاوت حسابداری مالی و حسابداری مدیریتی
حسابداری مالی به ارائه گزارش‌های مالی به استفادهکنندگان خارجی می‌پردازد، ولی حسابداری مدیریت اطلاعاتی را برای مدیران داخلی فراهم می‌کند تا آن‌ها بتوانند تصمیمات بهتری در زمینه بهره‌وری و عملکرد شرکت بگیرند. به عبارت بهتر مهم‌ترین تفاوت حسابداری مالی و مدیریت، استفادهکنندگان اطلاعات آن‌ها است.
ضمناً حسابداری مالی، از چارچوب‌های مشخصی که استانداردهای حسابداری آن‌ها را تعیین می‌کند، پیروی می‌نماید و به همین دلیل انعطاف‌پذیری کمی دارد اما حسابداری مدیریت، مقررات و چارچوب خاصی ندارد و از ابتکار عمل بیشتری نسبت به حسابداری مالی برخوردار است. ناگفته نماند که حسابداری مالی گذشته‌نگر است، یعنی به ثبت و گزارش آنچه در زمان گذشته اتفاق افتاده است، می‌پردازد. اما حسابداری مدیریت آینده‌نگر است و به تصمیم‌سازی مدیریت برای آینده کمک می‌کند.
استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS)
IFRS، استانداردی بین‌المللی است که برای گزارش‌دهی مالی شرکت‌ها و کسب و کارها در سطح جهانی، مورد استفاده قرار می‌گیرد و در واقع در فضای بین‌المللی، به شرکت‌ها کمک می‌کند تا گزارش‌های خود را به‌طور یکپارچه و قابل مقایسه ارائه دهند. بسیاری از شرکت‌های سهامی و چندملیتی از این استاندارد برای تهیه گزارش‌های خود استفاده می‌کنند.
تأثیر فناوری بر حسابداری مالی
فناوری نقش مهمی در بهبود فرآیندهای حسابداری مالی دارد. ابزارهایی مانند هوش مصنوعی و سیستم‌های اتوماسیون عملیات، به حسابداران کمک می‌کنند تا داده‌های مالی را با دقت بیشتری تحلیل نمایند و گزارش‌های مالی خود را با سرعت بیشتری تهیه کنند.
نقش حسابداری مالی در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک
گزارش‌های حسابداری مالی به مدیران کمک می‌کند تا وضعیت مالی شرکت را ارزیابی کرده و بر اساس آن‌ها، تصمیمات استراتژیکی مانند سرمایه‌گذاری‌های جدید یا بهبود فرآیندها را اتخاذ کنند.
نقش حسابداری مالی در کسب‌وکارهای کوچک
کسب‌وکارهای کوچک نیز از حسابداری مالی بهره‌مند می‌شوند. حسابداری مالی به این کسب‌وکارها کمک می‌کند تا منابع مالی خود را به‌طور دقیق مدیریت کرده و سودآوری خود را افزایش دهند. نرم‌افزارهای مخصوص کسب و کارهای کوچک، فرآیندهای مالی را ساده‌تر می‌کنند. در سال‌های اخیر و با توجه به حساسیت‌های بیشتری که در حوزه‌های مالیاتی ایجاد شده، تقاضای شرکت‌ها و کسب و کارهای کوچک برای استخدام حسابداران مالی را افزایش داده است.
فراموش نکنید که حسابدار مالی مناسب در شرکت‌ها و کسب و کارهای کوچک، حسابداری است که از دانش و تسلط بالایی در امور مالیاتی برخوردار باشد. پس اگر حسابدار هستید و یا در حال یافتن یک حسابدار مالی مناسب برای استخدام در شرکت یا کسب و کار خود می‌باشید، حتماً از آزمون‌های محک مالیاتی، برای سنجش و تعیین سطح دانش مالیاتی خود یا حسابدار مالی که قصد استخدامش را دارید، استفاده کنید.
چالش‌های حسابداری مالی در دنیای مدرن
حسابداری مالی با چالش‌هایی مانند تغییرات مداوم قوانین مالیاتی، تحولات تکنولوژیکی و نیاز به شفافیت بیشتر مواجه است. حسابداران باید خود را با این چالش‌ها وفق دهند تا بتوانند گزارش‌های مالی دقیق و به‌روز ارائه دهند. در جدول زیر، مهم‌ترین چالش‌هایی که حسابداران مالی با آن‌ها مواجه هستند ارائه شده است:
در سال‌های اخیر و با افزایش حجم و پیچیدیگی قوانین و مقررات مالیاتی، به روز بودن حسابداران مالی مطابق با آخرین تغییرات این قوانین، به یک چالش جدی تبدیل شده است. اولین گام برای حل این چالش، تعیین سطح و سنجش میزان آگاهی مالیاتی حسابداران مالی است. پیشنهاد ما، استفاده از آزمون‌های محک مالیاتی است. ویژگی منحصر به فردی که آزمون‌های محک مالیاتی دارند این است که بر طبق آخرین تغییرات قوانین و مقررات مالیاتی تنظیم شده‌اند و از این طریق، به‌روز بودن دانش مالیاتی حسابدار مالی را با دقت بالایی می‌سنجند.
حسابدار مالی و مالیات
یکی از وظایف اصلی حسابداری مالی (به‌ویژه در واحدهای تجاری کوچک و متوسط)، تهیه اظهارنامه‌ها و گزارش‌های مالیاتی دقیق و مطابق با قوانین مالیاتی است. این فرآیند باعث کاهش خطرات مالیاتی و جلوگیری از جریمه‌های احتمالی می‌شود. فراموش نکنید که حسابدار مالی شما در بسیاری از موارد، نیازمند استفاده از خدمات مشاوران مالیاتی است.
پس اگر حسابدارتان، متقاضی استفاده از خدمات مشاوره مالیاتی بود، این تقاضا لزوماً نشانه‌ی ضعف وی نیست. چراکه حوزه مالیات بسیار پیچیده و گسترده است و بهره‌مندی از خدمات مشاوران رسمی مالیاتی (اعضای جامعه مشاوران رسمی مالیاتی)، کمک شایانی به حسابداران مالی در زمینه مدیریت مسائل مالیاتی شرکت یا کسب و کار می‌کند.
حسابداری مالی نه‌تنها برای مدیریت داخلی کسب و کارها ضروری است، بلکه در برقراری شفافیت مالی با استفادهکنندگان خارجی مانند سرمایه‌گذاران و مراجع قانونی نقش مهمی دارد. این حوزه از حسابداری با پیشرفت تکنولوژی و تغییرات در قوانین مالی، به‌طور مداوم در حال تحول است و اهمیت آن برای کسب و کارهای کوچک و بزرگ بیش از پیش افزایش یافته است.
